Hatay Valiliği Vilayet Afet ve Acil Durum Müdürlüğü ve AFAD’ın, 31 Mart 2022 yayınlanan Vilayet Afet Riski Azaltma Planı’nda mümkün bir sarsıntıda meydana geleceklerin sıralandığı görüldü. Raporda şu değerlendirmeler yaptı:
‘Halk muhtemel bir zelzele tehlikesinden habersizdir’
>> Antakya ve yakın etrafının de içinde yer aldığı Antakya-Kahramanmaraş grabeni, farklı tektonik yapıların bir ortada bulunduğu ve tektonik aktifliğin çok ağır yaşandığı alanlardan biridir. Graben alanı, aktivitesini devam ettiren Meyyit Deniz ve Doğu Anadolu Fayları ile Kıbrıs Yayı’nın tesirindedir. Antakya kenti ise grabenin güneyini şekillendiren Meyyit Deniz Fayı’nın tesiri altındadır. Bu nedenle kent epeyce yüksek bir sismik riske sahiptir. Tarihi ve aletsel devirde meydana gelen sarsıntılar bu sismik riski ispat etmektedir. Tarihî periyotta, Antakya ve etrafında yıkıcı tesir yapan birçok zelzele meydana gelmiştir. Lakin son 35 yıldan beri bölgede tansiyonu boşaltacak bir sarsıntının olmayışı, gelecekte zelzele olma riskini her geçen gün artırmaktadır. Çok uzun süren sakinlik periyodundan ötürü, halk muhtemel bir zelzele tehlikesinden habersizdir. Bu durum tehlikenin boyutunu daha da artırmaktadır. Antakya ve yakın etrafında görülen ağır tektonik rejim, kısa aralıkta farklı yer özelliklerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
‘Can kayıpları konusunda kaygıyı artırmaktadır’
>> Antakya’da mevcut yerleşme ile taban özellikleri ortasındaki münasebet, mümkün bir zelzelede ortaya çıkacak can ve mal kayıpları konusundaki tasayı artırmaktadır. Muhtemel bir zelzelede can ve mal kayıplarının en az seviyede gerçekleşebilmesi için yerleşmeler öncelikle sağlam ve orta derecede sağlam yerlerin topografik olarak yerleşmeye elverişli kısımlarına inşa edilmelidir. Lakin sağlam yerlerin yerleşmeye elverişli alanlarının az olması, ileride kentin gelişimini karşılayamaz. Bu nedenle kentin gelişimi Asi ırmağının batısında topografik olarak yerleşmeye daha elverişli ve geniş alana sahip az sağlam tabanlara yönlendirilmelidir.
Raporda vilayetteki yapılaşmaya ait “… Günümüzde denetimsiz yapılaşmalar, bu alanlarda yapılan denetimsiz hafriyatlar, çok yağışlar sebebi ile oluşan sellenmelerin yamaçların topuk kısmında neden olduğu şevlendirmeler üzere nedenler sebebi ile tehlikeli durum arz edebilecek alanlar bulunmaktadır” denildi.
‘İmar affından yararlanan binaların durumu bilinmiyor’
Raporda, vilayette afete karşı zayıf taraflar ise şöyle sıralandı:
>> Vilayetimizde sıvılaşma riski yüksek olan alüviyal yerde yapılaşmanın bulunması, kentsel dönüşümün parsel bazında yapılıyor olması, yapı stoğu bilgisini yetersiz olması, vatandaşların zarurî sarsıntı sigortasını (ZDS) yaptırmaması, ruhsatsız yapıların bulunması ve yapılaşmada kontrol eksikliği, yapı üretim kesiminde çalışan tüm çalışanın zelzeleye güçlü imal prensipleri konusunda eğitim alma zorunluluğunun bulunmaması, halkın kentsel dönüşüme iştirakte isteksiz olması, yapıların sarsıntı dayanıklılık testlerinin fiyata tabi olması ve yaptırılmasının vatandaşın isteğine bırakılması, vilayetimizde ulaşım mastır planının olmaması, vilayetimizin kimi bölgelerinde niteliksiz yapılaşmanın sit alanları ile iç içe olması, imar barışı sonucu oturum müsaadesi alan binaların tam olarak sarsıntıya dayanım şartlarının sağlayıp sağlamadığının bilinmemesi, taban etüt laboratuvar sayısının yetersiz olması, kentsel dönüşüm çalışmalarında yer seçim alanlarının kısıtlı olması, yerleşim alan etrafının ekseriyetle verimli tarım yerleri, orman, sanayi kuruluşlarıyla çevrili olması, zayıf istikametler olarak belirlenmiştir.
Geçmiş zelzeleler hatırlatıldı
Rapora nazaran vilayette daha evvel birçok sarsıntı yaşandı ve vilayet yine kuruldu. Raporda geçmişteki zelzelelerin sonuncusuna ait “526 yılında meydana gelen IX şiddetindeki sarsıntıda ise can kaybı başkalarına nazaran çok fazla olmuştur. Sarsıntının olduğu günün ‘Meryem Ana Yortusu” arifesi olması nedeniyle şenlik için kentte büyük bir nüfus toplanmıştır. Zelzele, bu nüfusun kapalı yerlerde olduğu akşam saatlerinde gerçekleşmiştir. Bundan ötürü 250 bin -300 bin dolayında can kaybı olmuştur Antakya kenti bu sarsıntıdan sonra bir daha eski parlak günlerine dönememiştir. 2 Nisan 1872 yılında meydana gelen IX şiddetindeki zelzeleden sonra bölgede şiddetli bir zelzele olmamıştır. Tarihî periyotta Antakya’yı etkileyen sarsıntıların, Meyyit Deniz Fayı’nın Gharb ve Karasu segmentlerinde ağırlaştığı dikkati çekmektedir” denildi.