Polonya, Salı günü iki füzenin Ukrayna sonundaki topraklarına düşerek, iki kişiyi öldürdüğünü açıkladı. Olayın, Rusya’nın Salı günü Ukrayna’ya düzenlediği ağır roket akınları sırasında meydana gelmesi gözleri Moskova’ya çevirdi. Rusya Savunma Bakanlığı, Polonya-Ukrayna sonuna akın düzenlemediğini açıklarken, G7 başkanlarıyla görüşen ABD Lideri Joe Biden, “Füzenin Rusya’dan fırlatılması uzak ihtimal” dedi, Varşova’ya soruşturma için dayanak ve yardım kelamı verdi.
Polonya Dışişleri Bakanlığı gece saatlerinde, “Rus imali bir füzenin” saat 15:40’ta topraklarına düştüğünü ve Przewodow köyünde iki kişiyi öldürdüğünü açıkladı.
Dışişleri Bakanlığı, Rusya’nın Polonya büyükelçisinin olayla ilgili “derhal detaylı açıklamalar” yapması için çağrıldığını duyurdu.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, kimin sorumlu olduğuna dair “kesin bir kanıt” olmadığını söyledi.
Duda, “Şu anda bu füzeyi kimin fırlattığına dair kesin bir ispatımız yok. Büyük olasılıkla Rus imali bir füzeydi, fakat bunların hepsi şu anda hala soruşturma aşamasında” dedi.
Polonya ve Macaristan hükümetleri fevkalâde güvenlik toplantıları düzenledi.
Polonya Hükümet Sözcüsü Piotr Muller, toplantı sonrası yaptığı açıklamada bir patlama sonucu iki Polonyalının öldüğünü, delilleri incelemeye devam ettiklerini ve NATO’nun 4. hususunu kullanıp kullanmamaya buna nazaran karar vereceklerini söyledi.
İlerleyen saatlerde, Reuters’a konuşan iki Avrupalı diplomat, Polonya’nın 4. husus uyarınca müttefikler ortasında istişareler için NATO toplantısı talep ettiğini söyledi.
BBC’ye bilgi veren bir NATO kaynağı, Ukrayna ile yakın bir işbirliği içinde olduklarını aktardı.
Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki de kimi askeri birliklerin hazırlık düzeyini yükseltmeye karar verdiklerini duyurdu.
Rusya Savunma Bakanlığı ise bu argümanları reddetti, bunun bölgedeki gerginliği artırmak isteyen Batı ülkeleri tarafından ortaya atıldığını, Rusya’nın Polonya-Ukrayna sonu yakınlarında hiçbir bölgeyi gaye almadığını savundu.
Rusya basınında yer alan haberlerde ise Polonya’ya düşenin bir Ukrayna füzesi olduğu öne sürüldü.
Ukrayna, füzelerinden birinin Polonya’ya düştüğü tezlerini “komplo teorisi” ve “Rus propagandasının” bir modülü olarak nitelendirerek, reddetti.
ABD’den soruşturma için Varşova’ya takviye ve yardım sözü
İddiaların akabinde ABD Savunma Bakanlığı Basın Sekreteri General Patrick S. Ryder “Basındaki haberleri takip ediyoruz. Elimizde bu haberleri doğrulayabileceğimiz bir bilgi yok lakin bunları ciddiye alıp inceliyoruz. Bir bilgi edinince bunu sizinle de paylaşacağız” açıklamasında bulundu.
ABD Lideri Joe Biden, Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ile görüştüğünü ve “Polonya’daki soruşturmaya tam takviye ve yardım teklif ettiğini” açıkladı.
Beyaz Saray Biden ile NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in telefonda görüştüğünü de duyurdu.
Daha sonra G20 tepesinde öteki G7 ülkelerinin başkanlarıyla bir ortaya gelen Biden, gazetecilere yaptığı açıklamada başsağlığı dilekleriyle birlikte olayı aydınlatmak için çalışma kararı aldıklarını açıkladı:
“Polonya’nın Ukrayna hududuna yakın Polonya kırsalındaki patlamayla ilgili soruşturmasını destekleme konusunda uzlaştık ve tam olarak ne olduğunu ortaya çıkardığımızdan emin olacağım.
“Daha sonra toplu olarak bir sonraki adımımızı belirleyeceğiz. Masadaki herkes birebir kanıdaydı.”
Biden, “Tamamen araştırana kadar bunu söylemek istemiyorum, lakin Rusya’dan ateşlenmesi uzak ihtimal, lakin göreceğiz” tabirini de kullandı.
Beyaz Saray’ın “acil durum yuvarlak masa toplantısı” olarak tanımladığı toplantı için ABD, İngiltere, Avrupa Birliği, İspanya, Almanya, Kanada, Fransa, Japonya ve Hollanda başkanları bir ortaya geldi.
AB üyesi Polonya’nın tıpkı vakitte bir NATO üyesi olması nedeniyle, Rusya’nın buraya yapacağı bir atak, NATO’nun 5. hususunu tetikleme ihtimali taşıyor.
Öte yandan doğrulansa bile, roketlerin ezkaza bölgeye düştüğü yahut Ukrayna hava savunma sistemleri tarafından vurulduktan sonra düştükleri anlaşılırsa bu, NATO topraklarına düzenlenmiş bir akın olarak nitelenmeyebilir.
Reuters, Macaristan’daki fevkalâde güvenlik toplantısı öncesinde Macar Savunma Bakanlığı ile NATO Genel Sekreterliği’nin irtibata geçtiğini aktardı.
Olay nasıl oldu?
İddialar birinci olarak Polonya basınında yer aldı.
Haberlerin akabinde Associated Press, ismini açıklamak istemeyen üst seviye bir ABD istihbarat görevlisine dayandırdığı haberinde iki roketin hududu geçerek Polonya’ya düştüğünü yazdı.
Bununla birlikte haber tüm dünya tarafından yakın olarak takip edilmeye başlandı.
Sosyal medyada paylaşılan bu fotoğrafı BBC doğrulatamadı.
Fakat bu fotoğraf hakkında BBC’ye bilgi veren güvenlik uzmanları bunun S-300 hava savunma sistemine ilişkin bir kesim üzere gözüktüğünü, S-300’ün hem Rusya hem Ukrayna ordusunda bulunduğunu, Ukrayna’nın bu roketleri hava savunma hedefiyle kullanırken Rusya’nın akın hedefiyle da kullandığını, bu kesimin hangi ülkeye ilişkin olduğunu kestirmenin güç olduğunu söyledi.
BBC’ye konuşan Eski NATO Acil Güvenlik Problemlerinden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Vekili Dr. Jamie Shea, Polonya yapmasa bile NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in NATO üyelerini toplantıya çağırabileceğini söyledi.
Shea “Böylesi olaylara güçlü bir cevap verilmesi lazım. Lakin bunun NATO’yu içine çekecek bir şiddet sarmalına da dönmemesi lazım. Burada ince bir çizgi var ve o istikrarın bulunması gerek” dedi.
Shea, bundan sonra NATO ülkelerinin hem Ukrayna’ya göndermek hem de kendi hava alanlarını korumak için hava savunma sistemi üretim kapasitelerini artırması gerekeceğini belirtti.
Eski Türkiye NATO Daimi Temsilcisi Üzümcü süreci anlattı
Ahmet Üzümcü, yaşananlara dair bir sonuca varmak için erken olduğunu söyledi.
“Bir Rus füzesi olup olmadığını bilmiyoruz, bu bahiste ayrıntılı bir araştırma yapılması lazım. İki kişinin ölmesi çok üzücü” diyen Üzümcü, NATO ve Polonya’nın bu bahisteki soruşturmasının nasıl ilerleyeceği sorusuna ise şöyle karşılık verdi:
“Polonyalı yetkililer olay hakkında ayrıntılı bir soruşturma yürütüyordur. NATO da bilgileri onlardan alacaktır.
“Hazırladıkları rapor NATO ile paylaşıldıktan sonra muhtemelen yarın NATO daimi temsilcileri toplanacaktır muhtemelen.”
Ukrayna’da savaş başladığından beri bir NATO üyesine böylesine bir akının birinci kere gerçekleştirildiğini ve tüm tarafların çok dikkatli olması gerektiğini söyleyen Üzümcü, Polonya’nın NATO’nun 4. hususunu de kullanabileceğini ekledi.
Bu hususa nazaran NATO üyelerinden rastgele biri, taraflardan birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü vakit, tüm tarafları müşavere toplantısına çağırabiliyor.
“NATO’nun Rusya ile direkt irtibatta olduğu konusunda kuşkularım var” diyen Üzümcü, irtibatın muhtemelen ABD ve Rusya yetkilileri üzerinden yürüyeceğini, dün Ankara’da olduğu üzere iki ülkeden temsilcilerin görüştüğünü söyledi ve ekledi:
“Herson’dan çekilmek Rusya liderliği için küçük düşürücüydü. Bugünkü bombardıman da buna yönelik bir akındı muhtemelen.
“Herson’dan çekilmeye zorladıkları için Ukrayna’yı cezalandırmak istediler.
“Ukrayna bugün bir işgal ülkesine karşı bağımsızlık savaşı veriyor ancak Batı da Ukrayna’nın Rusya toprağına saldırmamasını istiyor. Birebir formda Rusya da Batı ülkelerine saldırmamalı.
“Rusya’nın bir NATO ülkesine saldırmaktan bir çıkarı olmadığı kesin. Ama bu bir kazaysa da açıklamaları gerekiyor.”
BBC Diplomasi Muhabiri Paul Adams: Rusya’nın Polonya çiftliklerini gaye almakta hiçbir çıkarı yok
Polonya hükümeti Ukrayna hududunda olanlar hakkında hâlâ resmi bir açıklama yapmadı.
Fakat toplumsal medyada dolaşan fotoğraflar bir kraterin yanında, yan dönmüş bir traktör olduğunu gösteriyor.
Bir öbür fotoğrafta ise bir roket kesimi yer alıyor.
Ortada birden fazla ihtimal var.
Rusya’nın Polonya çiftliklerini amaç almaktan elde edeceği hiçbir çıkar yok. Bu yüzden, doğrulanırsa bu roketler, bir kusur sonucu Polonya’ya düşmüş olabilir.
Bugün (Salı günü) Rusya’nın Ukrayna’ya çok sayıda roketle saldırdığını ve Ukrayna hava savunma sistemlerinin bunların büyük bir kısmını yok ettiğini göz önünde bulundurunca, bu roketler Ukrayna hava savunma sistemleri tarafından vurulduktan sonra da Polonya’ya düşmüş olabilir.
Eski ABD NATO Büyükelçisi Kurt Volker de bunun büyük ihtimalle bir kaza olduğunu ve NATO’nun Rusya’dan bir açıklama talep etmesi gerektiğini düşünüyor.
Salı akşamı toplanan Çekya Parlamentosu, Rusya hükümetini “terörist” ilan etti.
Baltık ülkeleri NATO’ya bağlılıklarını yineledi ve Polonya’nın yanında olduklarını aktardı.
Pek çok Avrupa ülkesinin başkanları de gelişmeleri telaşla izlediklerini belirten açıklamalar yaptı.