Dünya genelinde ülke ekonomilerinin Kovid-19 salgını akabinde toparlanmaya başlaması sonucu ortaya çıkan arz-talep dengesizliği, geçen yıl ağustos sonundan itibaren tesirini hissettiren global bir güç krizine dönüştü.
Enerji krizi, Ukrayna’daki savaş sonrasında Batılı ülkelerin yaptırım uyguladığı Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışında kesintilere gitmesi sonucu daha da derinleşti.
Kriz nedeniyle rekor düzeye ulaşan doğal gaz ve kömür fiyatları, elektrik fiyatlarına da daima ve yüksek oranlı artışlar olarak yansıdı.
FİYATLAR AVRUPA’DA MEGAVATSAAT BAŞINA 500 AVROYA YAKLAŞTI
AA muhabirinin Londra merkezli niyet kuruluşu Ember, güç borsası Nord Pool ve Güç Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) datalarından derlediği bilgilere nazaran, Fransa’da elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2021’de megavatsaat başına aylık ortalama 77,4 avro iken, bu sayı Ağustos 2022’de megavatsaat başına ortalama 492,99 avroya çıktı.
Almanya’da elektrik piyasa fiyatı kelam konusu devirde megavatsaat başına ortalama 82,81 avro düzeyinden 469,35 avroya yükseldi.
İtalya’da Ağustos 2021’de megavatsaat başına aylık ortalama 112,66 avro olan elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2022’de megavatsaat başına ortalama 543,48 avroyu buldu.
Fiyatlar İspanya’da da birebir periyotta megavatsaat başına ortalama 106 avrodan 154,99 avroya çıktı. İspanya’da elektrik fiyatlarının Mart 2022’de megavatsaat başına aylık ortalama 283 avroya çıkmasının akabinde elektrik üretiminde kullanılan doğal gaza tavan fiyat uygulandı. Ülkede Nisan 2022 prestijiyle elektrik fiyatları düşüşe geçti ve son bir yılda fiyatlardaki artış öteki ülkelere nazaran daha sonlu kaldı.
Birleşik Krallık’ta ise elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2021’deki megavatsaat başına ortalama 106,83 sterlin iken, Ağustos 2022’de 370,28 sterline yükseldi.
Türkiye’de spot piyasada elektrik fiyatları da doğal gaz ve kömür fiyatlarının rekor kırması ve dövizdeki dalgalanmanın tesiriyle son bir yılda artış gösterdi. Ağustos 2021’de megavatsaat başına ortalama 557,37 lira olan elektrik piyasa fiyatı Ağustos 2022’de 3 bin 66 liraya çıktı.
FİYATLARDAKİ ARTIŞ YÜZDE 500’Ü AŞTI
Böylece, aylık ortalama elektrik piyasa fiyatları Fransa’da bir yılda yüzde 537, Almanya’da yüzde 466,7 ve İtalya’da yüzde 382,4 artışla rekor düzeye ulaştı.
İspanya’da fiyatlar yüzde 46,2 yükselirken, Birleşik Krallık’ta elektrik piyasasındaki fiyat artışı son bir yılda yüzde 246,6 olarak hesaplandı.
Türkiye’de spot elektrik fiyatları da kelam konusu devirde yüzde 450 artış gösterdi.
Elektrik üretiminde kullanılan doğal gaz fiyatına tavan uygulayan İspanya haricinde kelam konusu ülkelerin hepsinde yaz aylarındaki yüksek talep, kuraklık ve Rusya’dan Avrupa’ya gaz akışının süratle düşmesiyle elektrik fiyatlarındaki artış hızlandı.
GAZ FİYATLARI NEDENİYLE 2025’E KADAR ELEKTRİK FİYATLARI YÜKSEK SEYREDEBİLİR
Ember Elektrik ve İklim Bilgi Analisti Ufuk Alparslan, AA muhabirine, elektrik piyasalarında fiyatların elektrik arz ve talep eğrilerinin kesişmesiyle oluştuğunu belirtti.
Talebi karşılamak için elektrik üretim kaynaklarının en ucuzdan en değerliye sıralandığını ve talebi en son karşılayan üretim maliyetinin piyasa fiyatını belirlediğini anlatan Alparslan, şu bilgileri paylaştı:
“Buna marjinal fiyatlama deniyor. Şu anda en değerli elektrik üretim kaynağı doğal gaz haline geldi. Talebi karşılamak için doğal gaz santrallerinden 1 megavatsaatlik üretim bile yapılsa, fiyatı bu üretim belirlemiş oluyor. Bu nedenle, savaştan evvel başlayan ve son bir yıldır süregelen yüksek doğal gaz fiyatları elektrik fiyatlarına da yansıdı. Hasebiyle elektrik üretiminde değerli oranda rüzgar ve güneş gücü üzere ucuz üretim kaynakları olan ülkelerde bile elektrik fiyatlarındaki artış kaçınılmaz oldu. Lakin rüzgar ve güneşle gerçekleştirilen üretim ona karşılık gelecek doğal gaz ithalatına mani olduğu için güç ithalatını düşürerek iktisada büyük katkı sağlıyor.”
Alparslan, piyasada 2025’e kadar vadeli doğal gaz fiyatlarının yüksek seyredeceğinin öngörüldüğünü ve bu nedenle elektrik fiyatlarının da birkaç yıl boyunca yüksek kalmasının beklendiğini tabir etti.
Bu nedenle Avrupa Birliği ülkelerinin elektrik piyasası dizaynında süreksiz ya da kalıcı birtakım değişikliklere gitme kararı almaya başladığını söyleyen Alparslan, “Öte yandan, kömür fiyatlarında da misal bir yükseliş kelam konusu olduğundan, doğal gaz fiyatı artmasaydı kömür elektrik fiyatlarını üstte tutacaktı. Türkiye de döviz kurundaki yükseliş nedeniyle fosil yakıt fiyatlarındaki artıştan bir o kadar daha etkileniyor.” değerlendirmesinde bulundu.